EDITORIAL

Φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση του 1821, σε ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο περιβάλλον και με συνθήκες που δεν μπορούσαμε να τις φανταστούμε πριν από ένα χρόνο.

Προφανώς, για όσους γνωρίζουν, η επανάσταση του 1821 δεν ήταν η πρώτη προσπάθεια των Ελλήνων να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό και μπορείτε να διαβάσετε στην στήλη του Πολιτισμού το σημερινό άρθρο που αναφέρεται στις εξεγέρσεις των Ελλήνων από το 1457 έως και το 1821.

Προφανώς επίσης, η Ελλάδα του τότε, δεν είναι καθόλου η Ελλάδα του σήμερα. Κι αναφέρομαι σε αυτό γιατί πολύς λόγος γίνεται φέτος ειδικά, για το γεγονός (όπως λένε κάποιοι) πως γιορτάζουμε την απελευθέρωση μας όντες φυλακισμένοι λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας. 

Κατ’ αρχήν να αποσαφηνίσουμε ότι δεν γιορτάζουμε την απελευθέρωση, αλλά την έναρξη μιας επανάστασης που οδήγησε μετά από χρόνια στην απελευθέρωση.
Δευτερευόντως, να αποσαφηνίσουμε ότι σήμερα δεν είμαστε φυλακισμένοι. Αυτό που συμβαίνει σήμερα, είναι πως προσπαθούμε (οι περισσότεροι τουλάχιστον) να μένουμε προφυλαγμένοι, ακριβώς για να διασφαλίσουμε την ελευθερία μας. Κανένας άνθρωπος διασωληνωμένος και σε κώμα δεν μπορεί να είναι ελεύθερος κι αυτή την ελευθερία πρέπει να την εξασφαλίσουμε όλοι για τον εαυτό του ο καθένας, αλλά και για τους γύρω μας. 

Καλό είναι, αν πραγματικά τιμούμε την ελληνική επανάσταση του 1821 και τους αγώνες για την ελευθερία, να μην την ευτελίζουμε συγκρίνοντας μια παροδική κατάσταση που μας αναγκάζει να υποστούμε κάποιους περιορισμούς για ένα διάστημα, με την υποδούλωση επί 400 χρόνια ενός έθνους και μάλιστα κάτω από την σκληρή κατοχή του Οθωμανικού ζυγού. 

Ξεκινώντας αυτό το κείμενο, σκόπευα να γράψω κάτι επετειακό, αλλά μετά σκέφτηκα ότι τέτοια κείμενα θα δημοσιευθούν πολλά σήμερα. Ίσως είναι πιο χρήσιμο να γράψω κάτι για την ελευθερία. Για το τι είναι στην πραγματικότητα, για το πώς την αντιλαμβανόμαστε, για το πώς την κατακτάμε και την διατηρούμε σε κάθε έκφανση της ζωής μας. Για το πόσο την εκτιμάμε, όταν την έχουμε δεδομένη και πώς αντιλαμβανόμαστε την ενδεχόμενη απώλεια της.

Ελευθερία λοιπόν είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να σκέφτεται, να αποφασίζει και να πράττει όπως ο ίδιος επιθυμεί. Οι μορφές της ελευθερίας είναι τρείς και όλες μαζί συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε «καθολική ελευθερία».

Η ατομική ελευθερία, η δυνατότητα δηλαδή της αυτοδιάθεσης, το να μην είναι κανένα άτομο κτήμα κάποιου άλλου.

Η κοινωνική ελευθερία, η δυνατότητα να συμμετέχει κάποιος σε ένα κοινωνικό σύνολο, να είναι μέλος μιας κοινότητας ισότιμα και ως φορέας δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων, να δρα εντός αυτής.

Η πολιτική ελευθερία, η δυνατότητα να συμμετέχει κάποιος στον πολιτικό διάλογο, με προτάσεις και σχόλια, να έχει πολιτικές πεποιθήσεις και φυσικά να εκλέγει ή/και να εκλέγεται ο ίδιος.

Στην σύγχρονη κοινωνία, ίσως επειδή δεν φέρουμε έντονα τα βιώματα της στέρησης βασικών ελευθεριών ως αποτέλεσμα πολέμων, κατοχής ή άλλων τέτοιων καταστάσεων, έχουμε μια δυσκολία να αντιληφθούμε τι αποτελεί στέρηση τους και τι όχι. Συνδυαστικά με αυτό, έχουμε και μια δυσκολία να αντιληφθούμε την συνάφεια της έννοιας του δικαιώματος με εκείνη της υποχρέωσης. Μας διαφεύγει συχνά, πως ενδεχόμενη υπέρμετρη ή καταχρηστική αξιοποίηση της δικής μας ελευθερίας, ίσως να σημαίνει παραβίαση της ελευθερίας και θεμελιωδών δικαιωμάτων κάποιων άλλων μελών του κοινωνικού συνόλου στο οποίο ανήκουμε.

Το θέμα είναι κατά πόσο ο καθένας από εμάς, λειτουργώντας ως μέρος ενός συνόλου, είναι σε θέση να βάλει ο ίδιος, μόνος, όρια στην ελευθερία του, αναγνωρίζοντας ότι σε μια υγιή κοινωνία, τα μέλη της δεν έχουν μόνο ελευθερία ή ότι δεν έχουν απόλυτη ελευθερία γιατί δεν πρέπει να έχουν. Μόνο κάποιος που μπορεί να το συνειδητοποιήσει αλλά και να το εφαρμόσει στην πράξη, είναι πραγματικά ελεύθερος, γιατί αποδεσμεύεται από στερεότυπα και αντιλήψεις που αφ’ ενός είναι ανεδαφικά, εφ’ ετέρου οδηγούν σε μια αλλοιωμένη πραγματικότητα και μια εντελώς λανθασμένη αντίληψη της έννοιας «ελευθερία».

Η ελευθερία κατακτήθηκε και θα κατακτάται κάθε φορά που απαιτείται. Εκείνο που χρειάζεται επίσης να κατακτηθεί, είναι και η σύνεση να την αξιοποιούμε όπως πρέπει για να διευρύνουμε τα οφέλη της σε όλα τα μέλη της κοινωνίας στην οποία ζούμε.

Είναι γνωστοί και πάντα επίκαιρο οι στίχοι του Ανδρέα Κάλβου:

«Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία».

Αρετή ώστε να μην χρησιμοποιούμε την ελευθερία μας καταχρηστικά, τόλμη ώστε να την διεκδικούμε όταν την στερούμαστε εμείς ή οποιοσδήποτε άλλος.

Χρόνια πολλά Ελλάδα, Χρόνια πολλά Έλληνες.
Καλή λευτεριά!