ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Τι είναι ο οικογενειακός μύθος;

Πολλές φορές στους κόλπους μιας οικογένειας «γεννιούνται» αυτοί που ονομάζουμε οικογενειακοί «μύθοι». Οι οικογενειακοί μύθοι είναι διαφορετικοί για κάθε οικογένεια και αντικατοπτρίζουν ιστορίες και εμπειρίες μελών της οικογένειας, που συνήθως ανήκουν στο μακρινό παρελθόν. Ξεκινούν από κάποια γεγονότα τα οποία έχουν συμβεί μια, δύο ή ακόμα και περισσότερες γενεές πίσω από τη δική μας. Τα γεγονότα που «γενούν» οικογενειακούς «μύθους» είναι συνήθως τραυματικά. Αυτοί οι «μύθοι» λειτουργούν «προστατευτικά» προς τα μέλη της οικογένειας και τους ακολουθούν με τη μορφή ασυνείδητων και άγραφων κανόνων και οικογενειακών αξιών, ακόμα και αρκετές γενεές μετά. Μάλιστα η δύναμή τους αυξάνεται με την πάροδο των γενεών, καθώς αυτονομούνται από το γεγονός που τους προκάλεσε και καταγράφονται άκαμπτοι, συνήθως στο ασυνείδητο μας, σαν «αλήθειες» και κανόνες που πρέπει να ακολουθήσουμε. Αξιοσημείωτο είναι ότι η παρέκκλιση από τους οικογενειακούς «μύθους» μπορεί να συνιστά μια πολύ στρεσογόνο κατάσταση για ένα μέλος της οικογένειας. 

Τι μπορεί να συνιστά έναν «μύθο»; 

Ένας οικογενειακός «μύθος» μπορεί για παράδειγμα να αφορά τον «έξω κόσμο». «Όλοι οι απέξω είναι κακοί.» Αυτό φυσικά, σπάνια θα ειπωθεί τόσο ξεκάθαρα και αυτό ακριβώς το γεγονός, ότι δηλαδή οι οικογενειακοί «μύθοι» είναι τις περισσότερες φορές «κεκαλυμμένοι», τους κάνει και πιο ισχυρούς. Ένα «κλειστό» οικογενειακό σύστημα λειτουργεί και διατηρείται πολύ συχνά μέσω αυτού το «μύθου». Για να διατηρηθεί ενωμένη η οικογένεια, το «άνοιγμα» προς τα έξω ενοχοποιείται και παρουσιάζεται επικίνδυνο. Έτσι τροφοδοτείται η καχυποψία προς «τους απέξω». Η γέννηση αυτού του οικογενειακού «μύθου» μπορεί να οφείλεται σε μια τραυματική εμπειρία – μια προδοσία ενδεχομένως – που είχε βιώσει ένα μέλος της οικογένειας από κάποιον «εκτός». Ακόμα, η ασυνείδητη δυσκολία μιας μητέρας να αποχωριστεί τον μητρικό ρόλο, καθώς τα παιδιά της μεγαλώνουν και να αποδεχτεί ότι και η ίδια μεγαλώνει, μπορεί να παράξει έναν τέτοιο «μύθο». Αφού ο «έξω κόσμος» είναι κακός και επικίνδυνος και θέλει να μας εκμεταλλευτεί, τα παιδιά θα μείνουν περισσότερο στους κόλπους της οικογένειας και κάτω από την φροντίδα της, δίνοντας έτσι μια ψευδή παράταση του χρόνου που περνάει. 

Άλλο παράδειγμα οικογενειακού «μύθου» μπορεί να αφορά στις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων. «Μην εμπιστεύεσαι τις γυναίκες» ή «ο άντρας σου πρέπει να σε ξέρει από τη μέση και κάτω» αντιστοιχούν σε σχεσιακές δομές μεταξύ συντρόφων περασμένων γενεών, που όμως ασυνείδητα διαπερνούν τις γενεές δυσκολεύοντας τις συντροφικές σχέσεις των μελών την οικογένειας. 

Πως περνούν οι οικογενειακοί «μύθοι» από γενιά σε γενιά;

Οι οικογενειακοί «μύθοι» έχουν μια φοβερή δύναμη να διαπερνούν τις γενεές και αυτό γιατί παρουσιάζονται σαν αξίες, σαν αλήθειες και κανόνες που το άτομο οφείλει ή είναι καλό για εκείνον να ακολουθήσει. «Πρόσεχε ποιον εμπιστεύεσαι», «οι γυναίκες είναι ύπουλα πλάσματα», «οι άντρες εκμεταλλεύονται τις γυναίκες», «η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη», «παπούτσι από τον τόπο σου» και πάρα πολλές άλλες φράσεις με τη μορφή συμβουλών ή παροιμιών μας «βομβαρδίζουν» με τέτοιο τρόπο ώστε γίνονται μη αμφισβητήσιμες. Αυτό είναι που τις καθιστά επικίνδυνες. Δεν αντιλαμβανόμαστε ότι αυτός που μας λέει μια τέτοια φράση έχει μια αρνητική εμπειρία που τον έκανε να βλέπει έτσι τη ζωή και τα πράγματα, αλλά θεωρούμε ότι η δική του μοναδική εμπειρία αντιστοιχεί σε μια γενική αλήθεια. 

Για παράδειγμα, δεν είναι όλοι οι άντρες ανάξιοι εμπιστοσύνης, αλλά η προγιαγιά της οικογένειας είχε ταλαιπωρηθεί από έναν πολύ άπιστο σύζυγο. Η κόρη αυτού του ζευγαριού έχοντας έναν αναξιόπιστο πατέρα, είναι πολύ πιθανό να είτε ασυνείδητα να επιλέξει έναν αναξιόπιστο άντρα ή να είναι πολύ ελεγκτική στη σχέση της, με αποτέλεσμα να «πνίγει» τον σύντροφό της. Όταν εκείνος θα θελήσει να διακόψει εξαιτίας της πίεσης, εκείνη θα το καταγράψει σαν «προδοσία» και θα επιβεβαιώσει μέσα της ότι «οι άντρες δεν είναι για να τους εμπιστεύεσαι». Κάπως οι έτσι συντηρούνται οι μύθοι από γενιά σε γενιά. 

Πως σταματούν οι οικογενειακοί «μύθοι»;

Ένας οικογενειακός «μύθος» χάνει τη δύναμή του αν γίνει κατανοητός και περάσει από το ασυνείδητο στο συνειδητό. Αν μπορέσουμε να κατανοήσουμε τους δικούς μας οικογενειακούς «μύθους» και να τους αμφισβητήσουμε τότε μπορούμε να «ελευθερωθούμε» από τις «κρυφές» επιδράσεις που μας ασκούν.