ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

 Η οικογένεια είναι το πρώτο «σύστημα» στο οποίο βρισκόμαστε, η πρωταρχική κοινωνική ομάδα μέσα στην οποία και δια μέσου της οποίας μαθαίνουμε να κοινωνικοποιούμαστε, αναπτυσσόμαστε, αναγνωρίζουμε και εκφράζουμε τα συναισθήματα μας και σχηματίζουμε την άποψη μας για τον κόσμο. Η συμβολή της στην ψυχοκοινωνική μας ανάπτυξη είναι εξαιρετικής σημασίας και μας επηρεάζει τόσο άμεσα, όσο και έμμεσα. 

 Το οικογενειακό «μικροκλίμα» αποτελεί ζωτικής σημασίας συστατικό για την ομαλή ψυχοκοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου και την ένταξή του στο ευρύτερο κοινωνικό «σύστημα». Πολλοί γονείς αγνοούν άθελά τους την σημαντικότητα του «μικροκλίματος» μέσα στα πλαίσια της οικογένειας, παράγοντας έτσι ένα «τοξικό μικροκλίμα», ακατάλληλο για την ανάπτυξη των σημαντικών «σπόρων» της ζωής τους, των παιδιών τους. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς ότι το κλίμα είναι πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη και την βιωσιμότητα της πανίδας και της χλωρίδας μιας περιοχής. Σε ένα γόνιμο και ευνοϊκό κλίμα η ζωή «ανθίζει» σε όλα τα επίπεδα, το αντίθετο συμβαίνει σε ένα τοξικό και ακατάλληλο για την ανάπτυξη της ζωής κλίμα. Γιατί να μην συμβαίνει το ίδιο και με το οικογενειακό «μικροκλίμα»; 

 Τι αποτελεί όμως ένα τοξικό οικογενειακό «μικροκλίμα» και τι το παράγει; Οι κακές οικογενειακές σχέσεις μεταξύ των γονέων, οι συχνοί καυγάδες και οι εντάσεις, η αίσθηση ότι μέσα στο σπίτι δεν κυριαρχεί η χαρά αλλά το «πάγωμα» και η ένταση, φανερή ή «κρυφή», έτοιμη να ξεσπάσει με κάθε αφορμή. Η ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που δημιουργεί μια συνεχή αγωνία και ένα «βάρος». Εκεί που η θλίψη και το «πρόβλημα» κυριαρχούν. Εκεί που τα μέλη της οικογένειας σαν να έχουν χάσει την ζωντάνια τους και «συναντιούνται» μόνο μέσα στις δυσκολίες και όχι στις υπερβάσεις τους. Εκεί που τα παιδιά φροντίζονται ελλιπώς και μεγαλώνουν «στον αυτόματο» ή υπερπροστατεύονται. Εκεί όπου η έκφραση του συναισθήματος δεν ενισχύεται και κυριαρχεί το «κουκούλωμα». Εκεί που τα παιδιά δεν έχουν λάβει δεξιότητες ζωής ως προς την λειτουργική διαχείριση των δυσκολιών, των προβλημάτων και των συναισθημάτων τους. Εκεί που δεν υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία. Εκεί που κυριαρχεί το «κλείσιμο» και όχι το «άνοιγμα» στη ζωή, όπου η οικογένεια αποτελεί ένα «κλειστό σύστημα» με εξαρτητικές σχέσεις υπερεμπλοκής μεταξύ των μελών της. 

 Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το παιδί ψάχνει απεγνωσμένα να ζήσει! Πως; Δεν έχει μάθει έναν λειτουργικό τρόπο και καταφεύγει σε δυσλειτουργικά υποκατάστατα κάλυψης της ανάγκης του για ζωντάνια. Τότε η εξάρτηση, η όποια εξάρτηση (ουσίες, ίντερνετ, τυχερά παιχνίδια κα.) γίνεται το αντίβαρο στο πνιγερό «μικροκλίμα» του σπιτιού. Έτσι το παιδί ή ο έφηβος «ξεφεύγει» για λίγο από μια πραγματικότητα που δεν αντέχεται. Με βαρύ τίμημα. Ενώ ψάχνει για ζωή, στην πραγματικότητα την χάνει. Πολλές φορές λέμε στους γονείς των παιδιών με κάποιου είδους εξάρτηση, «το παιδί σας είναι το πιο ζωντανό άτομο στην οικογένεια σας». Η εξάρτηση σε μια οικογένεια είναι μια κραυγή του παιδιού ή του εφήβου για βοήθεια και επιθυμία για ζωή. Επιθυμία για ζωή που εκφράζεται με έναν πολύ δυσλειτουργικό και αυτοκαταστροφικό τρόπο. 

 Φυσικά κάθε οικογένεια είναι διαφορετική και δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μια οικογένεια με κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα παράγει οπωσδήποτε εξαρτητικές συμπεριφορές στα μέλη της. Ένα είναι σίγουρο, ότι σε μια οικογένεια που ενισχύεται η αγάπη, η φροντίδα, το μοίρασμα, η ουσιαστική επικοινωνία και οι λειτουργικά κοντινές σχέσεις, το «άνοιγμα» στη ζωή, η χαρά και η υπέρβαση ως «απάντηση» στις δυσκολίες, ένα παιδί δεν έχει λόγο να στραφεί σε κανενός είδους εξάρτηση.