ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Καθυστέρηση λόγου. Πότε πρέπει να ανησυχούμε.

Δε μιλάει, έχει αργήσει, ο-η αδερφός-η του μίλησε πιο γρήγορα, μήπως έχει κάποιο πρόβλημα; Είναι μερικές από τις ανησυχίες που βασανίζουν πολύ συχνά τους νέους γονείς. Πολλοί γονείς αναρωτιούνται για τα όρια ηλικίας μέσα στα οποία το «καμάρι» τους θα πρέπει να έχει αρθρώσει τις πρώτες συλλαβές του. Ας δούμε τι λένε οι αριθμοί και τι σημαίνει η «στάση α-μιλίας» που έχει κηρύξει το παιδί σας. Συνήθως, τα μωρά στην ηλικία του ενός έτους έχουν αρθρώσει τις πρώτες συλλαβές, έστω και χωρίς ιδιαίτερο νόημα. Ασφαλώς, με βάση τα ακουστικά ερεθίσματα που δέχεται το παιδί, αυτές οι πρώτες λεξούλες συχνά αντιστοιχούν στα «μα-μα» και «μπα-μπα» που φέρνουν δάκρυα συγκίνησης στα μάτια των γονιών.

Ωστόσο, αν μέσα στους πρώτους 12 μήνες της ζωής του, το παιδί σας δεν έχει πει κάτι ανάλογο, ίσως αποτελεί μια πρώτη ένδειξη για κάποια μαθησιακή δυσκολία. Τα πρώτα σημάδια που φανερώνουν διαταραχή λόγου είναι τα εξής:

- Όταν το παιδί είναι ενός έτους και δεν επαναλαμβάνει, έστω και χωρίς νόημα, συλλαβές.

- Όταν σε ηλικία 16 μηνών δεν προφέρει ούτε μία λέξη με νόημα. 

- Όταν είναι δυόμισι ετών και το λεξιλόγιό του δεν είναι πλουσιότερο των έξι λέξεων.

- Όταν είναι τριάμισι ετών και η ομιλία του είναι δυσκολονόητη.

- Όταν είναι στα τέσσερα χρόνια του τραυλίζει ή δεν προφέρει όλα τα σύμφωνα.

Αν ισχύει κάτι από τα παραπάνω για το αγγελούδι σας, μην απελπιστείτε αμέσως. Ζητήστε την βοήθεια ενός παιδιάτρου, ο οποίος, αν χρειαστεί, θα σας συστήσει κάποιον πιο εξειδικευμένο θεραπευτή. Τέτοιου είδους καθυστερήσεις της ομιλίας έχουν χαρακτηριστεί από τους ερευνητές «ψυχονευρολογικές μαθησιακές δυσκολίες» και είναι πιθανό να συνδέονται με προφορικές ή γραπτές δυσχέρειες αργότερα, κατά την σχολική ηλικία, όπως η δυσλεξία και η δυσγραφία. 

Επίσης, πολλά από τα προβλήματα αυτού του είδους προλαμβάνονται, γεγονός που σημαίνει ότι ως γονείς έχετε πρωταρχικό ρόλο στην υποβοήθηση του μωρού σας να εξελίξει ομαλά τις επικοινωνιακές του δεξιότητες. Πριν λοιπόν, παρατηρηθούν τα παραπάνω σημάδια και συντρέξει λόγος ανησυχίας, η στάση σας απέναντι στο -σιωπηλό ακόμα- μωράκι σας, όπως και οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχετε μαζί του, συμβάλλουν στην εκμάθηση της γλώσσας από το παιδί.

Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί ότι τα βρέφη έχουν αρχίσει να μαθαίνουν και να κατανοούν την ομιλία, αποκτώντας γλωσσικά εφόδια, καθ' όλη την διάρκεια της «σιωπής» τους. Δηλαδή, μπορεί να μην έχουν ακόμη τη δυνατότητα να μιλήσουν, για παράδειγμα στην ηλικία των 10 μηνών, αλλά αυτό δε σημαίνει πως τα λόγια σας πάνε στον «βρόντο». Το κλάμα είναι για αρκετό καιρό το «αγαπημένο» τους μέσο να επικοινωνήσουν μαζί σας, αλλά αν ενσωματώσετε στην συμπεριφορά σας μερικές από τις ιδέες που ακολουθούν, το παιδί αρχίζει να μπαίνει στο νόημα του επικοινωνιακού «πάρε-δώσε» αρκετά σύντομα, ώστε την κατάλληλη στιγμή το κλάμα να δώσει τη θέση του στις πρώτες κουβεντούλες.

Ένα απλό παράδειγμα που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι να απαντάτε στα «μηνύματα» που σας στέλνει το παιδί σας. Όταν κλαίει, μην το αγνοείτε. Αν το πλησιάζετε και το φροντίζετε κάθε φορά που παραπονιέται, θα μάθει ότι τα «σημάδια» που σας στέλνει λαμβάνονται υπόψη. Ακόμη, κάθε φορά που κάνετε κάτι, είναι καλό να το εκφράζετε και λεκτικά προς το μωρό σας, ώστε να συνδυάζει σιγά-σιγά τα οπτικά με τα λεκτικά ερεθίσματα. Όταν, απλώνοντας το χεράκι του, το παιδί πιάνει το δάχτυλό σας, μπορείτε, όσο απλοϊκό κι αν ακούγεται, να πείτε «έπιασες το δάχτυλό μου».

Εξίσου σημαντικό είναι να γνωρίζετε ότι οι αντιδράσεις ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας είναι πιο αργές από τις δικές σας. Επομένως, όταν του μιλάτε, φροντίστε να του δίνετε λίγο χρόνο παραπάνω για να αφομοιώσει το μήνυμά σας. Στην καλύτερη εκμάθηση της γλώσσας από μέρους του θα συντελέσει το να του απευθύνεστε με καθαρό λόγο και όχι με «παιδιάστικη» εκφορά, που εγκυμονεί τον κίνδυνο μιας λανθασμένης αφομοίωσης των φθόγγων και των βασικών γραμματικών κανόνων.

Ορισμένα παιχνίδια που πωλούνται σε παιδικά καταστήματα εστιάζουν στην ενίσχυση των μαθησιακών δυνατοτήτων των βρεφών. Ερεθίσματα σχημάτων, χρωμάτων, ήχων και γραμμάτων βοηθούν το παιδί να οργανώσει τα επικοινωνιακά στοιχεία στο περιβάλλον του, διασκεδάζοντας ταυτόχρονα. Με βάση τα παραπάνω, εύκολα καταλαβαίνετε ότι είναι στο χέρι σας να προλάβετε το φαινόμενο της καθυστέρησης της ομιλίας που τόσο τρομάζει τους γονείς.

Όμως, αν παρ' όλες τις προσπάθειες και την φροντίδα σας, στο σπίτι σας βασιλεύει ακόμη η σιωπή, πρέπει να θυμάστε ότι όσο γρηγορότερα εντοπίζεται κάποιο πρόβλημα ομιλίας, τόσο πιο εύκολα μπορεί να αντιμετωπιστεί και να μην δημιουργήσει μακροχρόνιες δυσκολίες στο λιλιπούτειο μέλος της οικογένειάς σας.

Η ομαλή ανάπτυξη του λόγου ενός παιδιού είναι καθοριστικής σημασίας για τη γλωσσική του εξέλιξη και έκφραση. Συνεπώς, η έγκαιρη διάγνωση των δυσκολιών του παιδιού είναι σημαντική όχι μόνο για την  αντιμετώπιση των γλωσσικών δυσκολιών, αλλά και  για την συναισθηματική και κοινωνική εξέλιξη του παιδιού.

Πώς μπορείτε στο σπίτι να βοηθήσετε:                            

Για παιδιά κάτω των 3 ετών:

• Μιλήστε στο παιδί, σε κάθε ηλικία, ακόμα και στα βρέφη. Η εκμάθηση της ομιλίας είναι μια δυναμική κατάσταση που ξεκινάει από την παρατήρηση και την μίμηση: το παιδί παρακολουθεί το πρόσωπό σας και σημειώνει τους ήχους που εσείς παράγετε και τους μορφασμούς σας. Σταθείτε μπροστά του, χαμογελάστε και πιάστε κουβέντα. Συνοδέψτε με ομιλία όλες σας τις δραστηριότητες μαζί του: το φαγητό του, το μπάνιο του, το ντύσιμό του.
• Διαβάστε μαζί του μικρές ιστορίες, δείξτε του τις εικόνες και ρωτήστε το παιδί απλές ερωτήσεις: ποιος είναι, πού είναι, τι κάνει, τι νομίζεις ότι είναι , χαρούμενος ή λυπημένος; Αν το παιδί είναι πολύ μικρό, τις ερωτήσεις τις απαντάτε οι ίδιοι
• «κοίτα, ένα αρκουδάκι, τι κάνει; Κλαίει; έχει δάκρυα; Γιατί; Είναι μόνο του; Πού να πήγε η μαμά του;» ώστε το παιδί σιγά σιγά να αντιστοιχεί εικόνες σε λέξεις και νοήματα και να αποκτά αίσθηση της «λογικής» συνέχειας σε μια ιστορία.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να επικοινωνήσει ΟΠΩΣ μπορεί, με νοήματα, με δικές του λέξεις. Στη συνέχεια θα το βοηθήσετε να μετατρέψει αυτή τη «γλώσσα» σε λεκτική επικοινωνία, αλλά πρώτα να φτιάξετε ένα δίαυλο επικοινωνίας μαζί του.
• Όταν το παιδί χρησιμοποιεί λέξεις «παιδικές» ή τις λέει με τον δικό του τρόπο, μην το μαλώνετε. Δεχτείτε τις, αλλά εσείς θα τις επαναλαμβάνετε (σαν επιβεβαίωση ότι καταλάβατε τι θέλει) «μεγαλίστικα» , ώστε να ακούει το σωστό τρόπο.

Για μεγαλύτερα παιδιά:

• Δημιουργήστε δραστηριότητες που να προσφέρουν ευκαιρίες επικοινωνίας- ζωγραφίστε μια ιστορία. Επιμένετε να κάνετε ερωτήσεις που δεν απαντώνται μονολεκτικά και ζητήστε λεπτομέρειες και διευκρινήσεις
• Διαβάστε μαζί βιβλία, δώστε ευκαιρίες να αυξήσει το λεξιλόγιο του.
• Δώστε όλη σας την προσοχή! Κανένας δεν θέλει να τον «γράφουν». Όταν το παιδί αποφασίσει να σας πει κάτι, δώστε σημασία και δώστε και χρόνο. Μην το βιάζετε να τα πει γρήγορα.

Είναι μια απόλαυση να ακούτε τη ζωή σας μέσα από τα μάτια ενός παιδιού…