ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η Καθαρά Δευτέρα ήταν πάντα μια πολύ σημαντική μέρα για τους Έλληνες. Ιδιαίτερα για τους πιστούς ήταν η πρώτη μέρα της νηστείας των 40 ημερών μέχρι το Πάσχα όπου με αυτό τον τρόπο καθαρίζανε τις ανθρώπινες αδυναμίες τους έχοντας στόχο την πνευματική και τη σωματική κάθαρση. 

Πολλά τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας που κάθε χρόνο αναβιώνουν, σχεδόν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, έχοντας χαρακτήρα σατιρικό με κυρίαρχο στοιχείο το χορό, το τραγούδι και το κέφι. Φέτος είναι τελείως διαφορετική η κατάσταση, λόγω της πανδημίας, αλλά οφείλουμε να θυμόμαστε τα έθιμα και τις παραδόσεις ώστε του χρόνου να τα αναβιώσουμε με περισσότερη ζωντάνια και χαρά. 

Ας θυμηθούμε λοιπόν κάποια από αυτά τα έθιμα που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στο χρόνο.  

Του Κουτρούλη ο γάμος στη Μεθώνη.                                                                                   

Η αναβίωση ενός πραγματικού γάμου που άφησε εποχή κατά τον 14ο αιώνα– συντελείται με έντονη σατυρική διάθεση και πειράγματα για τη νύφη. Πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας του 14ου αιώνα, ήταν ο ιππότης Ιωάννης Κουτρούλης, ο οποίος ήταν τρελά ερωτευμένος με μια ντόπια, η οποία ήταν παντρεμένη. Η κοπέλα δεν μπορούσε να πάρει διαζύγιο, γιατί δεν το επέτρεπε ο Χριστιανός Επίσκοπος της πόλης Νήφων. Τελικά μετά από 17 χρόνια οι δύο ερωτευμένοι, καταφεύγοντας στον ίδιο τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, πήραν την άδεια και παντρεύτηκαν το 1405 μ.Χ.  Στο πρωτόγνωρο πολυήμερο γλέντι που ακολούθησε ήταν όλοι καλεσμένοι. Έκτοτε κάθε μεγάλος εορτασμός και κάθε υπερβολική τελετή έμεινε να περιγράφεται σαν “ο γάμος του Κουτρούλη”. Το γλέντι κράτησε αρκετές ημέρες σε πείσμα του πρώτου συζύγου, όπως και η φράση “έγινε του Κουτρούλη ο γάμος”. 

Ο "Βλάχικος Γάμος" της Θήβας.

Ένα έθιμο που χρονολογείται από το 1830 και έχει να κάνει με τα προξενιά που γίνονταν τότε. Στη σημερινή εποχή αναβιώνει με το  παραδοσιακό ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης (η οποία είναι άνδρας). Οι υπόλοιποι παρευρισκόμενοι γιορτάζουν τα Κούλουμα με σατιρικά τραγούδια και χορό. 

Το έθιμο του "Αγά" στα Μεστά της Χίου.

Το έθιμο έχει ρίζες από την Τουρκοκρατία. Ο Αγάς εισβάλει στο χωριό με τη συνοδεία του και παίρνει θέση στην κεντρική πλατεία. Εκεί μαζεύεται ο κόσμος όπου "δικάζεται" για διάφορα παραπτώματα που του καταλογίζονται και πληρώνει το ανάλογο πρόστιμο. Τα χρήματα που μαζεύονται από τα υποτιθέμενα πρόστιμα καταλήγουν στο ταμείο του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού. 

Το έθιμο του "Αχυρένιου Γληγοράκη" στη Βόνιτσα.

Ο Γληγοράκης λέγεται ότι ήταν ψαράς που απαρνήθηκε τη θάλασσα ψάχνοντας τη μοίρα του στη στεριά. Οι σημερινοί ψαράδες της Βόνιτσας θέλοντας να τον τιμωρήσουν για αυτή του την πράξη, φτιάχνουν έναν αχυρένιο ψαρά, τον δένουν σ' ένα γάιδαρο και τον γυρνούν σε όλο το χωριό. Ταυτόχρονα στήνουν μεγάλο γλέντι με τραγούδι και χορό και στο τέλος της ημέρας τον ρίχνουν σε μια βάρκα, του βάζουν φωτιά και τον αφήνουν στα ανοιχτά.  

Το έθιμο των Μουντζούρηδων στον Πολύσιτο της Βιστωνίδας.

Η προετοιμασία ξεκινά από την προηγούμενη μέρα με την παρασκευή της παραδοσιακής Λαγάνας και το βράσιμο της φασολάδας ώστε να τα προσφέρουν στους επισκέπτες τους την επόμενη μέρα. Ωστόσο τους επισκέπτες τους υποδέχονται δύο μεταμφιεσμένοι, που προσπαθούν να τους μουντζουρώσουν με την καπνιά από το καζάνι που έβραζε η φασολάδα έτσι ώστε όλοι να γιορτάσουν την Καθαρή Δευτέρα μασκαρεμένοι. 

Το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος στο Γαλαξίδι.

Το έθιμο έχει τις ρίζες του, ίσως από τη Βυζαντινή εποχή, που οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων χρωμάτιζαν τα πρόσωπά τους. Αυτό όμως έλαβε μεγάλη ακμή στην εποχή της ιστιοφόρου Ναυτιλίας, δηλαδή το 1840 και έκτοτε. Και αυτό γιατί τότε τα ιστιοφόρα ταξίδευαν από το Μάρτιο μέχρι το Νοέμβριο, έτσι οι εκδηλώσεις της Αποκριάς ήταν συγχρόνως και αποχαιρετιστήριες εκδηλώσεις. Έτσι κάθε Καθαρά Δευτέρα οι κάτοικοι κατεβαίνουν στην αγορά όπου γίνεται το μουτζούρωμα και το αλεύρωμα ακόμα και σε ανυποψίαστους περαστικούς. Γρήγορα όμως όλοι γίνονται μια παρέα, χορεύουν και τραγουδούν. 

Τα αερόστατα στον Πεντάλοφο Κοζάνης.                                                                                

Οι πενταλοφίτες τηρώντας την παράδοση χρόνων, κατασκευάζουν αυτήν την ημέρα τα δικά τους αυτοσχέδια πολύχρωμα αερόστατα και τα αφήνουν να πετάξουν πάνω από το πανέμορφο πετρόχτιστο χωριό τους, αντί των χαρταετών όπως απαιτεί το έθιμο  στην υπόλοιπη Ελλάδα. 

Σε όλη σχεδόν την Ελλάδα το χορευτικό δρώμενο, το γαϊτανάκι, έθιμο που το έφεραν οι πρόσφυγες από την Μ. Ασία, ξεσηκώνει μικρούς και μεγάλους.